ΔΟΚΙΜΙΑ (Column)

ΔΟΚΙΜΙΑCOLUMN

Ο ΔΑΝΕΙΣΜΕΝΟΣ ΛΟΓΟΣ

Σειρά δοκιμίων στο περιοδικό Νέα Εστία
(εκτός διαδικτύου)
Έργο εν εξελίξει.
Συχνότητα δημοσίευσης: μηνιαίως.
Θα ολοκληρωθεί με τη δημοσίευση 17 δοκιμίων.

Δοκίμιο Νο 17.
«Επιτελεστικότητα και καινοτομία»

(Δεκέμβριος 2011)

«…Μόνο που εκλείπει σήμερα η συλλογικότητα που επέτρεψε να γραφούν στο παρελθόν θρασείς φράσεις όπως: «Μόνον εμείς είμαστε το πρόσωπο της εποχής μας». Η δική μας εποχή είναι –αντιθέτως– εποχή ιδιώτευσης. Ο καλλιτέχνης που θα τολμούσε να φωνάξει σε ενικό αριθμό «Μόνον εγώ είμαι το πρόσωπο της εποχής μου» θα έπασχε από μεσσιανική μυωπία. Οι πρωτοπορίες είναι από τη φύση τους εκφράσεις συλλογικής βούλησης. Τα μανιφέστα γράφονται σε πληθυντικό αριθμό» [P. Feyerabend, L. (R) Jackson, B. Groethusen, J. Bouveresse, F. Lyotard, S. T. Coleridge, F. W. Nietzsche, E. M. Cioran, P. Larkin, F. V Schiller, W. Iser, M. Foucault, W. Benjamin, O. Wilde, G. Steiner, J. L. Borges].

Δοκίμιο Νο.16
«Επιτελεστικότητα και συνειδητοποίηση»
(Νοέμβριος. 2011)

Ο κριτικός στοχασμός (critical reflection), ο προβληματισμός (problem posing) και ο διάλογος (discourse) βρίσκονται στον πυρήνα της μυθιστοριογραφίας που συντάσσεται με το πρόταγμα της επιτελεστικότητας. Τα κείμενα δεν θα πρέπει να θεωρούνται πλέον αποθετήρια γνώσης, αλλά να αντιμετωπίζονται ως πεδία στοχασμού, εντός των οποίων οι αναγνώστες θα παράγουν γνώση για το δικό τους συμφέρον. Η ανάγνωση παράγει εξατομικευμένους κώδικες νοηματοδότησης για τον κόσμο της μυθοπλασίας και τις σχέσεις του με τον πραγματικό κόσμο. Αυτό ακριβώς το στοιχείο αποτελεί και τη βάση της έννοιας της «συνειδητοποίησης» (conscientization) στη μυθιστοριογραφία. [O. Wilde, Paulo Freire, Gilles Deleuze, Patricia Cranton, H. P. Grice, Donald Schön, Jane Jacobs].

Δοκίμιο Νο.15

«Αντίσταση και επιτελεστικότητα»

(Οκτώβριος. 2011)

Η δυσκολία της επιτελεστικής λογοτεχνίας. Τρεις μορφές εμποδίων: Αναστολή της δυσπιστίας (suspension of disbelief), αναστολή της κριτικής (suspension of criticism), αντίσταση στη φαντασία (imaginative resistance) και δυο διλήμματα: Το δίλημμα της ικανότητας για φαντασία (imaginability puzzle), το δίλημμα της αληθείας (alethic puzzle). [S. T Coleridge, Jerome Stolnitz, David Hume, Richard Moran, Gregory Currie, Kendall Walton, T. S. Gendler, L. Wirrgenstein, David Lewis, Michael Collins]. 

Δοκίμιο Νο.14

«Επιτελεστικότητα, μυθιστόρημα, ιστορία»

(Σεπτέμβριος. 2011)

Το να υποστηρίζουμε ότι η μυθιστοριογραφία παρουσιάζει μια όψη της ιστορικότητας δεν σημαίνει τίποτα. Η επιτελεστική λογοτεχνία (εφόσον παραμένει επίκαιρη και δραστική) αντιστρατεύεται την έννοια της μοναδικής ιστορικότητας (singular historicity). Με όρους προβλημάτων: δεν είναι μια εκδοχή της λύσης, αλλά η λύση της εκδοχής. [Samuel Weber, Martin Heidegger, Hayden White, Delia Tzortzaki, Blaise Pascal, Walter B. Ballie, Louis O. Mink, Paul Ricoeur, Jacques Dupin, L. Wittgestein].

Δοκίμιο Νο13.
«Η ερμηνευτική της διακινδύνευσης – Επιτελεστικότητα και παρεξήγηση»
(Ιούλιος - Αύγ. 2011)
Αν υποθέσουμε ότι ένας συγγραφέας πιστεύει ότι το βιβλίο του πρέπει να γραφτεί με έναν συγκεκριμένο τρόπο και ο τρόπος αυτός είναι πιθανόν να οδηγήσει σε δυσάρεστες ερμηνείες, θα πρέπει να το γράψει (και με αυτήν τη μορφή); Με άλλα λόγια, τι συμβαίνει όταν η ερμηνευτική ανοιχτότητα που διακηρύσσεται από την επιτελεστική λογοτεχνία οδηγεί στη διακινδύνευση; [Th. W. Adorno, Alfred Gell, Δημήτρης Αναστασόπουλος, «Avant-Garde and Violence» (4th Annual Conference of the Nordic Network of Avant-Garde Studies 2007), Josef Albers, Y. Mishima, H. Boll, Jacques Rancière, Ernestine Schlant, Thomas Rimer, E. V. Matas, E. Cioran].

Δοκίμιο Νο12.
«Κριτική της αβαθούς ρητορείας - Ένα αντιπαράδειγμα για την Κριτική και την Επιτελεστικότητα»
(Μάιος 2011)

Η επωφελής κριτική ούτε επιδιώκει να ανατρέψει το κείμενο (ώστε να το μεταρρυθμίσει όπως θέλει), ούτε πασχίζει να διατηρήσει τη δομή του (ώστε να συντηρήσει έναν υφιστάμενο συγκερασμό συμφερόντων). Επιδιώκει να διαποτίσει τα υπάρχοντα νοήματα με νέο τρόπο. Διαδίδει τα σπέρματα μιας πρακτικής της ανάγνωσης. Χωρίς να είναι ουτοπική, μπορεί να είναι πληθυντική και να χαράσσει έναν δρόμο που ακολουθεί τις διαρκείς μετατοπίσεις της έκφρασης. [Δ. Κούρτοβικ, Th. W. Adorno, P. Bourdieu, David Coady, Jonathan Culler, M. Reich-Ranicki, Χ. Βλαβιανός, O. Wilde, Thomas S. Kuhn, Lev Vygotsky].

Δοκίμιο Νο.11 

"Η νέα διακειμενικότητα - Eπιτελεστικότητα και Ιδιοποίηση"
(Απρίλιος 2011)

Το επιτελεστικό παράδειγμα διαφοροποιεί σε τρία σημεία την έννοια της διακειμενικότητας στο μυθιστόρημα: 1) Οι διακειμενικές αναφορές δεν είναι αποτελούν πλέον αυθόρμητο προϊόν της αποθησαυρισμένης, εσωτερικευμένης καλλιέργειας του συγγραφέα, αλλά προκύπτουν ως εμπρόθετες αναζητήσεις του κατάλληλου (συχνά ανοίκειου στον συγγραφέα) υλικού. 2) Η έμφαση των διακειμενικών αναφορών μετατοπίζεται από το πρόσωπο του συγγραφέα στο απρόσωπο κείμενο. 3) Οι διακειμενικές αναφορές δεν προβάλλουν σταθερές σχέσεις με το «μητρικό» έργο, ούτε εντάσσονται σε αυτό με σαφείς τρόπους, αλλά τοποθετούνται έτσι ώστε να προάγουν εν δυνάμει αναγνώσεις. Στο επιτελεστικό παράδειγμα ο συγγραφέας-άρπαγας βγαίνει εις άγραν υλικού.

[Lautreamont, J. Kristeva, E. Husserl, J. Starobinski, Francois Caradec, Graham Rawle, David Shields, Lawrence Lessing, M. Moore, L. Wittgenstein, Ε. Ροΐδης, Σ. Κρητιώτης, Σ. Τιτουρής, J. Lethem]

Δοκίμιο Νο.10
"Ποιος ακούει ποιον - Επιτελεστικότητα, φόρμα και εξουσία "
(Μάρτιος 2011)

Ο επιτελεστικός συγγραφέας μπορεί μόνο δυνητικά να επιδιώξει κάποιες από τις ποικίλες αναγνώσεις του μυθιστορήματος. Εκείνο που ελέγχει ουσιαστικά, και αποτελεί αδιαμέριστο δικό του προνόμιο, είναι αποκλειστικά και μόνο η φόρμα. [Τ. Adrono, Max Stirner, Jane Jacobs, Thomas Kuhn, R. Barthes, S. Zizek, Hans Baldung Grien].

Δοκίμιο Νο.9
"Θεαματική λογοτεχνία - Επιτελεστικότητα, Θεαματικότητα, Επιδραστικότητα"
(Φεβρουάριος 2011)

Μόνο αν η λογοτεχνία μας γίνει κατά το δυνατόν ευφυέστερη, κριτική, αυτοστοχαστική και συγκινησιακά αυτοελεγχόμενη, ο συγγραφέας θα έχει το δικαιολογητικό υπόβαθρο για να δράσει αποτελεσματικά ως υπεύθυνος πολίτης υπό την ιδιότητα του συγγραφέα. Είναι αυτή η υπευθυνότητα που πρέπει να επιδείξουμε απέναντι στην κοινοτοπία ενός καταιγιστικού συρμού που επαφίεται αποκλειστικά στη σαγήνη των ουσιαστικών (ψυχή, καρδιά, ζωή...) και οδηγεί σε άχρηστα επιχειρήματα διακηρύσσοντας αυτάρεσκα: «Ό,τι φαίνεται, είναι καλό. Και ό,τι είναι καλό, φαίνεται». [Όλγα Σελλά, Κώστας Βούλγαρης, Σταυρούλα Παπασπύρου, Ηλίας Μαγκλίνης, Martha Rossler, Giorgio Agamben, Gilles Deleuze, K.S. Robins, Guy Debord, Scott Lash & Celia Lury, N. Thrift, Gerry Coulter, Pierre Bourdieu, Richard Rorty].

Πολεμικό δοκίμιο, με αντίστοιχο εξώφυλλο από παλαιότερο τεύχος της Νέας Εστίας.

Δοκίμιο Νο.8
"Ο αφελής αναγνώστης - Επιτελεστικότητα και Ανταπόδoση"
(Δεκέμβριος 2010)

Η επιτελεστικότητα δεν αφορά μόνο τη γραφή, αλλά και την ανάγνωση. Συντάσσει ένα συμβόλαιο που αποκλίνει από την παθητική αποδραστική πρόσληψη και απευθύνεται σε έναν συμμέτοχο αναγνώστη ο οποίος αισθάνεται άνετα σε κειμενικά περιβάλλοντα διακινδύνευσης και μπορεί να αντλήσει ικανοποίηση από την ενδεχομενικότητα. Οι απολαβές εδώ είναι ανώτερης τάξης από εκείνες της αδιατάρακτης εισόδου σε μια μυθοπλασία. [K. Godel, L. Wittgenstein, A. Tarski, J. Derrida, G. Agamben, T. Adorno, M.Kundera, J.C.Onetti, E.V.Matas].

Δοκίμιο Νο 7.

"Τι μπορείς να δηλώνεις και τι όχι - Επιτελεστικότητα και Αιτιότητα"  (Νοέμβριος 2010)

Το επιτελεστικό μυθιστόρημα συνδέεται άρρηκτα με τον στοχασμό, εντούτοις, η επιτελεστικότητα προειδοποιεί τους συγγραφείς να γρηγορούν, ώστε να μην ξεπεράσουν εκείνη την (απαραίτητη μεν, αλλά περιορισμένη) δόση αναλυτικής σκέψης που το μυθιστόρημα είναι σε θέση να αφομοιώσει προτού καταλήξει σε επιζήμιο βερμπαλισμό: "Το πολύ δυνατό φως τυφλώνει". [Φ. Πεσσόα, Χ. Άρεντ, L. Wittgenstein, L. Heaton & J. Graves, Charles Sanders Pierce, Collin McGin, G. Steiner, J. Starobinski, Rousseau, Gadamer].

Δοκίμιο Νο 6.

"Ο ειρωνικός λόγος – Επιτελεστικότητα και ειρωνία" (Οκτώβριος 2010)

Η επιτελεστική λογοτεχνία κατασκευάζει μια ειρωνεία της φαινομενολογίας με ιδεαλιστική όψη. Αποφεύγεται εδώ και η υπερβατικότητα αλλά και η «ελαφρότητα» (frivolity) σε μια απάρνηση της παραδοσιακής σοβαρότητας, που ωστόσο δεν θίγει την ικανότητα του συγγραφέα να βρίσκεται σε άμεση επαφή με ό,τι τον προβληματίζει. [R. Rorty, I. Murdoch, A. Camus, J.L. Austin, Hugo von Hofmmanstahl, L. Wittgenstein, Robert Benayoun, K. Godel, David Lewis, Gregory Currie, Richard Hanley, K.L. Walton, E. Cioran].

Δοκίμιο Νο 5.

"Ghost-modernism - Επιτελεστικότητα και μεταφυσική" (Σεπτέμβριος 2010)
Η επιτελεστική λογοτεχνία υποδεικνύει ότι η τέχνη πάντοτε μας αναγκάζει να επινοήσουμε μια -έστω ειρωνική- ταυτότητα. Η λογοτεχνία δεσμεύεται από μια «υπερβατολογική παραγωγή» και δεν μπορεί να είναι ουσιαστικά αντι-μεταφυσική. Μόνο το μεταφυσικό της βεληνεκές μπορεί κατά περιπτώσεις να ποικίλλει. Το στοίχημα της επιτελεστικότητας παίζεται ακριβώς εδώ: στην έκταση του βεληνεκούς. [M. Foucault, M. Heidegger, Dan Usher, L. Dolezel, Deidre Wilson, E. Cioran, Gianni Vattimo, J. Derrida, Andreas Huyssen, Shari Benstock, Kant, Witgenstein, John Heaton & Judy Groves ].

Δοκίμιο Νο 4.

"Nothing seems to be going - Επιτελεστικότητα και μετανεωτερικότητα"
(Ιούλιος-Αύγουστος 2010)
Η επιτελεστικότητα υπερβαίνει το μεταμοντέρνο εμφαίνοντας την έμφυτη κλίση μας να διαχωρίζουμε το «αληθινά πραγματικό» από «εκείνο που πιστεύουμε για πραγματικό». Η διαφορά είναι ότι αδυνατούμε πλέον να αναγνωρίσουμε ακόμα και τα στρατηγήματα του μεταμοντέρνου. Σε μια δεύτερη κίνηση, το anything goes μετατρέπεται σε all is true.  [Laurence Sterne, Paul Virilio, David Shields, T.W. Adorno, Paul Celan, P.F. Strawson, T. Todorov, M. Perniola, M. Heidegger].

Δοκίμιο Νο 3

"Τι θέλει να πει ποιητής - Επιτελεστικότητα και υποκειμενικότητα" (Ιούνιος 2010)
Το επιτελεστικό μυθιστόρημα απαιτεί, πρώτα απ’ όλα, μια διευθέτηση του υποκειμένου. Ο συγγραφέας οφείλει να αναγνωρίσει ότι –προτού οικοδομηθεί ο λόγος του μυθιστορήματος– ο δικός του προσωπικός λόγος οφείλει να καταλυθεί. Τα δυο σπουδαιότερα ζητήματα είναι: «ποιος ομιλεί» και «από πού γνωρίζει αυτά που λέγει».  [L. Dolezel, R. Rorty, Kant, Hegel].

Δοκίμιο Νο 2.

"Η δική μας αφέλεια - Επιτελεστικότητα και περιστολή" (Μάιος 2010)
Η επιτελεστικότητα στη λογοτεχνία σημαίνει μια μετατόπιση από την συνεκτική υποκειμενικότητα (η οπτική γωνία του συγγραφέα) στην καλειδοσκοπική ποικιλία (όλες ταυτοχρόνως οι πιθανές –ακόμα και οι αδιάγνωστες ή ανταγωνιστικές– οπτικές γωνίες). Το αποτέλεσμα είναι μια έμφαση –όχι στη σύνθεση (τι επιλέγει να γράψει ο συγγραφέας)– αλλά στην πρόσληψη (τι επιτρέπεται να διαβάσει ο αναγνώστης), η οποία όμως επιτυγχάνεται με αυστηρό έλεγχο της φόρμας. [S. Freud, Ernst Bloch, Scott Lash & Celia Lurry, Arthur Danto, T. Adorno, E. Cioran, Jerome Stolnitz, H. Marcuse, M. Foucault, E.V. Mattas].

Δοκίμιο Νο 1.

"Ο δανεισμένος λόγος - Αφετηριακές σκέψεις για την επιτελεστική λογοτεχνία" (Aπρίλιος 2010)

Αφετηριακές σκέψεις και βασικοί όροι για την επιτελεστική λογοτεχνία.
[R. Rorty, F. Lyotard, L. Wittgenstein].

Ανάρτηση στο καλό blog pandoxeio για τη σειρά δοκιμίων "Ο Δανεισμένος Λόγος" στη ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ εδώ


Δείτε περισσότερα εδώ